ΦΥΤΑ & ΒΛΑΣΤΗΣΗ

Όσα φυτά βλέπει το μάτι του ανθρώπου να κυριαρχούν πάνω στο νησί είναι εκείνα που δεν τρώγονται από τα αγριοκούνελα και τους αρουραίους. Για τα άλλα, τα φαγώσιμα, η ζωή είναι πολύ δύσκολη. Ίσα ίσα που επιβιώνουν σε τίποτα κρυφές και φοβερά προστατευμένες γωνιές (αναρωτιέμαι υπάρχουν άραγε απρόσιτα σημεία για τους αρουραίους και τα αγριοκούνελα;). Το νησί έχει να βοσκηθεί δεκάδες χρόνια (ίσως από τη δεκαετία του ’60, που υπήρχαν κατσίκια και γελάδια (ναι, ναι). Δυο Δανοί βοτανικοί που το επισκέφτηκαν το 1972 αναφέρουν πάντως λίγα πρόβατα (ίσως όμως να είδαν μόνο βερβελήθρες γιατί οι ντόπιοι αποκλείουν την παρουσία προβάτων). Από τότε βρήκε ευκαιρία η αγκαθωτή αστοιβή κι έπνιξε τα πάντα. Όπως ο αφρός πολυουρεθάνης που φουσκώνει σιγά σιγά και γεμίζει τα κενά, έτσι μου μοιάζει. Στα εδάφη που είναι πολύ πετρώδη και ιδίως εκεί που υπήρχαν συσσωρευμένες πέτρες από τον άνθρωπο (ξερολιθιές, γκρεμισμένα κτίρια, παλιοί μαντρότοιχοι) πριν προλάβει η αστοιβή, εγκαταστάθηκαν οι σχίνοι (τα σχίνα). Έρποντας κι αυτοί εκεί που φυσάει πολύ, φτάνουν καμιά φορά σε ύψος και τα 3 μέτρα. Στο μέσον δε των συστάδων από σχίνα έχουν αναπτυχθεί κακομοίρες κι ασουλούπωτες, υποφέροντας κι αυτές από την αρμύρα και το βοριά, αγριελιές (οι πρόγονοι της ήμερης γνωστής μας ελιάς). Δώθε κείθε ανάμεσα στους σχίνους υπάρχουν και μυρτιές, ενώ τα τελευταία 15-20 χρόνια έχουν φυτρώσει και κάμποσες φίδες (καινούργιος έποικος) στο ΝΔ κομμάτι του νησιού, που μπόρεσαν κι εξαπλώθηκαν αφού σταμάτησε η βόσκηση. Ανάμεσα σε όλα αυτά τα θαμνώδη ξεχωρίζουν σαν κάθετα παλούκια φυτεμένα στο χώμα, τα κάθετα στελέχη από τις μαγκούτες, όπως τις λένε οι ντόπιοι. Η μαγκούτα είναι ο "νάρθηξ" των αρχαίων. Οι αρχαίοι άναβαν την ψύχα του νάρθηκα που σιγόκαιγε μέσα στο στέλεχος και μπορούσαν να μεταφέρουν τη φωτιά, από ένα σημείο σε άλλο (κάντε το είναι εντυπωσιακό). Αν δεν κάνω λάθος και θυμάμαι καλά από τα γραπτά του Baumann* και ο θύρσος που κρατούσαν οι μαινάδες ήταν από στέλεχος νάρθηκα με μια κουκουνάρα στην κορφή. Τα ξερά παλούκια από τις μαγκούτες χρησιμοποιούνται από ένα σωρό πουλάκια σαν πόστα για να κάθονται και από κει να εξορμούν για να πιάνουν μύγες και άλλα έντομα στον αέρα ή στο έδαφος.
Το άλλο φυτό που είναι επίσης διαδεδομένο πάνω στο νησί είναι η κολλητσαριά, που τα φύλλα της κολλάνε αν τα πιάσεις και αναδίδει χαρακτηριστική μυρωδιά όταν τα αιθέρια έλαια των φύλλων της ζεσταίνονται από τον ήλιο.
Όλα τα άλλα φυτά, οι αγριοβιολέτες στα βράχια, τα μανουσάκια ή ζαρεμάκια ή νεγκρίζια, κάτι σαν ψαθιά στον υγρότοπο αλλά και διάφορα άλλα ποώδη (έχουν καταγραφεί συνολικά >130 είδη στο νησί) είτε δεν τρώγονται κι αυτά, είτε υποφέρουν. Ανάμεσά τους και μερικά πολύ σπάνια στο Αιγαίο φυτά όπως η Crassula vaillanti (το ίδιο με Crassula tillaea;), το πτεριδόφυτο Pilularia minuta, και ο Ranunculus baudotii, όλα είδη που φυτρώνουν στα μικρά εποχιακά τέλματα, τα υγροτοπάκια δηλαδή. Τα τελευταία φυτά τα αναφέρω με τις επιστημονικές τους ονομασίες, διότι, πλην του τρίτου, δεν τα ξέρω και δεν τα έχω δει ποτέ μου, απλώς το διάβασα για την ύπαρξή τους σε βοτανικές μελέτες.
Κάτω στο νοτιά στην παραλία Μανδράκι στις ψηλές αμμοθίνες είπαμε και άλλη φορά ότι υπάρχουν πολλοί κρίνοι της θάλασσας και άλλα φυτά των αμμωδών παραλιών (που ομολογώ δεν έχω δει ακόμη ούτε ίχνος τους).
[Μαγκούτα=Ferula communis, Σχίνος=Pistacia lentiscus, Αστοιβή=Sarcopoterium spinosum, Αγριελιά=Olea europaea silvestris, κολλητσαριά=Inula (Dittrichia) viscosa, Μυρτιά=Myrtus communis, Φίδα=Juniperus phoenicea, αγριοβιολέτα=Malcolmia flexuosa, Ψαθί=Carex sp., μανουσάκια/νεγκρίζια/ζαρεμάκια=Narcissus pseudonarcissus].
* Το βιβλίο του Helmut Baumann "Η ελληνική χλωρίδα στο μύθο, την τέχνη και τη λογοτεχνία" είναι εξαιρετικό και πρέπει να το έχει κάθε ένας που απλώς ενδιαφέρεται για τη φύση. Θα τον κάνει να αγαπήσει την Ελλάδα και τη φύση της πιο πολύ.(Βρέστε το στο: www.eepf.gr)