Παρασκευή 30 Μαρτίου 2007

ΦΥΤΑ & ΒΛΑΣΤΗΣΗ



















Όσα φυτά βλέπει το μάτι του ανθρώπου να κυριαρχούν πάνω στο νησί είναι εκείνα που δεν τρώγονται από τα αγριοκούνελα και τους αρουραίους. Για τα άλλα, τα φαγώσιμα, η ζωή είναι πολύ δύσκολη. Ίσα ίσα που επιβιώνουν σε τίποτα κρυφές και φοβερά προστατευμένες γωνιές (αναρωτιέμαι υπάρχουν άραγε απρόσιτα σημεία για τους αρουραίους και τα αγριοκούνελα;). Το νησί έχει να βοσκηθεί δεκάδες χρόνια (ίσως από τη δεκαετία του ’60, που υπήρχαν κατσίκια και γελάδια (ναι, ναι). Δυο Δανοί βοτανικοί που το επισκέφτηκαν το 1972 αναφέρουν πάντως λίγα πρόβατα (ίσως όμως να είδαν μόνο βερβελήθρες γιατί οι ντόπιοι αποκλείουν την παρουσία προβάτων). Από τότε βρήκε ευκαιρία η αγκαθωτή αστοιβή κι έπνιξε τα πάντα. Όπως ο αφρός πολυουρεθάνης που φουσκώνει σιγά σιγά και γεμίζει τα κενά, έτσι μου μοιάζει. Στα εδάφη που είναι πολύ πετρώδη και ιδίως εκεί που υπήρχαν συσσωρευμένες πέτρες από τον άνθρωπο (ξερολιθιές, γκρεμισμένα κτίρια, παλιοί μαντρότοιχοι) πριν προλάβει η αστοιβή, εγκαταστάθηκαν οι σχίνοι (τα σχίνα). Έρποντας κι αυτοί εκεί που φυσάει πολύ, φτάνουν καμιά φορά σε ύψος και τα 3 μέτρα. Στο μέσον δε των συστάδων από σχίνα έχουν αναπτυχθεί κακομοίρες κι ασουλούπωτες, υποφέροντας κι αυτές από την αρμύρα και το βοριά, αγριελιές (οι πρόγονοι της ήμερης γνωστής μας ελιάς). Δώθε κείθε ανάμεσα στους σχίνους υπάρχουν και μυρτιές, ενώ τα τελευταία 15-20 χρόνια έχουν φυτρώσει και κάμποσες φίδες (καινούργιος έποικος) στο ΝΔ κομμάτι του νησιού, που μπόρεσαν κι εξαπλώθηκαν αφού σταμάτησε η βόσκηση. Ανάμεσα σε όλα αυτά τα θαμνώδη ξεχωρίζουν σαν κάθετα παλούκια φυτεμένα στο χώμα, τα κάθετα στελέχη από τις μαγκούτες, όπως τις λένε οι ντόπιοι. Η μαγκούτα είναι ο "νάρθηξ" των αρχαίων. Οι αρχαίοι άναβαν την ψύχα του νάρθηκα που σιγόκαιγε μέσα στο στέλεχος και μπορούσαν να μεταφέρουν τη φωτιά, από ένα σημείο σε άλλο (κάντε το είναι εντυπωσιακό). Αν δεν κάνω λάθος και θυμάμαι καλά από τα γραπτά του Baumann* και ο θύρσος που κρατούσαν οι μαινάδες ήταν από στέλεχος νάρθηκα με μια κουκουνάρα στην κορφή. Τα ξερά παλούκια από τις μαγκούτες χρησιμοποιούνται από ένα σωρό πουλάκια σαν πόστα για να κάθονται και από κει να εξορμούν για να πιάνουν μύγες και άλλα έντομα στον αέρα ή στο έδαφος.
Το άλλο φυτό που είναι επίσης διαδεδομένο πάνω στο νησί είναι η κολλητσαριά, που τα φύλλα της κολλάνε αν τα πιάσεις και αναδίδει χαρακτηριστική μυρωδιά όταν τα αιθέρια έλαια των φύλλων της ζεσταίνονται από τον ήλιο.
Όλα τα άλλα φυτά, οι αγριοβιολέτες στα βράχια, τα μανουσάκια ή ζαρεμάκια ή νεγκρίζια, κάτι σαν ψαθιά στον υγρότοπο αλλά και διάφορα άλλα ποώδη (έχουν καταγραφεί συνολικά >130 είδη στο νησί) είτε δεν τρώγονται κι αυτά, είτε υποφέρουν. Ανάμεσά τους και μερικά πολύ σπάνια στο Αιγαίο φυτά όπως η Crassula vaillanti (το ίδιο με Crassula tillaea;), το πτεριδόφυτο Pilularia minuta, και ο Ranunculus baudotii, όλα είδη που φυτρώνουν στα μικρά εποχιακά τέλματα, τα υγροτοπάκια δηλαδή. Τα τελευταία φυτά τα αναφέρω με τις επιστημονικές τους ονομασίες, διότι, πλην του τρίτου, δεν τα ξέρω και δεν τα έχω δει ποτέ μου, απλώς το διάβασα για την ύπαρξή τους σε βοτανικές μελέτες.
Κάτω στο νοτιά στην παραλία Μανδράκι στις ψηλές αμμοθίνες είπαμε και άλλη φορά ότι υπάρχουν πολλοί κρίνοι της θάλασσας και άλλα φυτά των αμμωδών παραλιών (που ομολογώ δεν έχω δει ακόμη ούτε ίχνος τους).
[Μαγκούτα=Ferula communis, Σχίνος=Pistacia lentiscus, Αστοιβή=Sarcopoterium spinosum, Αγριελιά=Olea europaea silvestris, κολλητσαριά=Inula (Dittrichia) viscosa, Μυρτιά=Myrtus communis, Φίδα=Juniperus phoenicea, αγριοβιολέτα=Malcolmia flexuosa, Ψαθί=Carex sp., μανουσάκια/νεγκρίζια/ζαρεμάκια=Narcissus pseudonarcissus].
* Το βιβλίο του Helmut Baumann "Η ελληνική χλωρίδα στο μύθο, την τέχνη και τη λογοτεχνία" είναι εξαιρετικό και πρέπει να το έχει κάθε ένας που απλώς ενδιαφέρεται για τη φύση. Θα τον κάνει να αγαπήσει την Ελλάδα και τη φύση της πιο πολύ.(Βρέστε το στο: www.eepf.gr)

10 σχόλια:

lighthouse.life είπε...

Σε πολλές εκδόσεις για τη χλωρίδα και τη βλάστηση των Β.Σποράδων και του νησιού ειδικότερα, (φυλλάδια, βιβλιαράκια, το βιβλίο του Μαυρίκη, κλπ) αναφέρεται ότι από τη μαγκούτα έβγαινε το κώνειο. Αυτό είναι λάθος. Το κώνειο έβγαινε από το φυτό Conium maculatum που έχει απλώς κάποια σχετική ομοιότητα με τη μαγκούτα.

Ανώνυμος είπε...

Γιώργο γειά,
το 'άγνωστο φυτό με τα 2 λουλούδια' δεν είναι Anagallis arvensis? ή κάτι τέτοιο?
Καληνύχτα
Δανάη

Vangelis είπε...

Καλησπέρα Γιώργο,
Ένα ακόμα ενδιαφέρον βιβλίο για τα φυτά της Μεσογειακής λεκάνης είναι και ο οδηγός του Collins, The flowering plants of the Mediterranean, μπορεί να μην τα έχει όλα, γιατι ανάφέρεται σε όλη τη Μεσόγειο, αλλά κάνει καλή δουλειά για το πεδίο, καθώς έχει αναλυτικές περιγραφές και ζωγραφιές από πολλα κοινά και μή φυτα. Τώρα βέβαια δε ξέρω αν το έχεις μαζί σου, αλλά έχε το στα υπ' όψην για το επόμενο μικρονήσι....

καλή συνέχεια και ελπίζω να σε δούμε και σύντομα

Βαγγέλης.

Ανώνυμος είπε...

Αφού έχω δίπλα μου όσα βιβλία σου λείπουν στην Ψαθούρα, στέλνω κάποιες πληροφορίες. Το φυτό με τα μπλε και κόκκινα λουλούδια είναι το Anagallis arvensis, είδος κοινό στην Ευρώπη και τη δυτική Ασία. Κατά τον Baumann, "θύρσους" από στελέχη νάρθηκα χρησιμοποιούσαν οι συνοδοί του Διονύσου καθώς και όσοι έπιναν, γιατί ήταν αρκετά γερά για να γίνουν μπαστούνια αλλά όχι τόσο που να χρησιμοποιηθούν ως όπλα. Όσο για τους αρουραίους, αν ανήκουν στο πιο μικρόσωμο είδος (μαυροποντικός Rattus rattus) τότε σκαρφαλώνουν πολύ καλά σε βράχους και δέντρα (μπορούν ακόμα και να ισορροπήσουν σε τεντωμένο σύρμα).
ΒΧ

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ κ. Κατσαδωράκη έμπλεξα κάποιες μέρες με νοσοκομεία, (ξορκισμένα νάναι), κι έτσι απόλαυσα ό,τι έχασα άπό τα γραφόμενά σας, σε ...μεγάλη δόση σήμερα! Ετεροχρονισμένα χρόνια πολλά και για το αγοράκι σας. Ανήκω κι εγώ σε μια μικρή μη κυβερνητική οικολογική ομάδα που προσπαθεί εδώ και είκοσι περίπου χρόνια να ευαισθητοποιήσει τη "μικρή μας πόλη" και "...να σώσει οτιδήποτε αν σώζεται" ακόμα. Βγάζουμε κι ένα εφημεριδάκι κάθε μήνα για συνδρομητές. Στο τεύχος του Απρίλη, (με όλο το θάρρος έ!), δημοσιοποίησα την ιστορία σας, το site σας και δημοσίευσα κάποιες λίγες σκέψεις σας, που μου άρεσαν ιδιαίτερα. Ελπίζω να μη θυμώσατε και να έχω την άδεια σας, έστω και εκ ...των υστέρων. Όσο για τα πρότυπα νησάκια, διάβασα πρόσφατα ότι το νησί Ελ Ιέρο, (μικρό ηφαιστιογενές νησάκι στο αρχιπέλαγος των Καναρίων με πληθυσμό 10.500 κατοίκους, θα αποτελέσει παγκοσμίως πρότυπο, καθώς εντός ολίγου θα τροφοδοτείται αποκλειστικά με ηλεκτρισμό, που θα παράγεται από το συνδυασμό πηγών αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας. Δηλ. από 100% ανακυκλώσιμες πηγές ενέργειας! Το σύστημα τροφοδοσίας θα περιλαμβάνει έναν υδροηλεκτρικό σταθμό, ένα αιολικό πάρκο και ένα σύστημα άντλησης.
Αυτά και ελπίζω να μη σας ...κούρασα πολύ. Καλή δύναμη και με το καλό να δεχθείτε γρήγορα την οικογένειά σας!
ΜΑΓΔΑ

Ανώνυμος είπε...

Κύριε Κατσαδωράκη μια που είστε τόσο σημαντικός άνθρωπος της φύσης, αφού πήρατε και το παγκόσμιο βραβείο Goldman αντίστοιχο του Nobel, θα ήθελα να μου πείτε όλη την αλήθεια για τα φίδια και τους οικολόγους. Μου φαίνεται παράξενο, το ότι σόλη την Ελλάδα οι συνάδελφοι σας αμολάνε διαρκώς φίδια, άλλη δουλειά δεν έχουν?

ΜΔ

YanTsou είπε...

Γιώργο

Η Crassula vaillantii είναι διαφορετικό είδος από την C. tillaea.

Πολύ καλά θυμάσαι περί Νάρθηκα και Θύρσου από Μπάουμαν. Εγώ δεν θυμόμουνα και μου έδωσες την αφορμή να ξαναδιαβάσω αυτό το κομμάτι.

Συμπληρώνω λοιπόν γιατί είναι αρκετά ενδιαφέρον:
"Ο νάρθηκας ήταν αφιερωμένος στον Διόνυσο. ... Αυτά τα ξύλα ήταν αρκετά γερά για να χρησιμεύουν σαν μπαστούνια, αλλά πολύ αδύνατα για να πληγώσουν άνθρωπο. Γι' αυτό ο Διόνυσος είχε διατάξει όσους πίνανε κρασί να χρησιμοποιούν μόνο μπαστούνια από νάρθηκα."
Λίγο πιο πάνω αναφέρει ότι ο Προμηθέας, όταν έκλεψε τη φωτιά από το καμίνι του Ήφαιστου, την μετέφερε στη γη κρυμμένη μέσα σ' ένα ξερό βλαστό από νάρθηκα. Και επίσης ότι μέχρι πρόσφατα "οι ναύτες άναβαν τα τσιμπούκια τους μ' αυτόν τον τρόπο, αψηφώντας τον αέρα".

Γιάννης

30aris είπε...

Έβρεξε λίγο και πρασίνισε το νησί! Μύρισε άνοιξη!

Από μποφώρια πως πάει;;;

lighthouse.life είπε...

@Δανάη ευχαριστώ για τη σωστή πληροφορία. Μόλιε μ' έμαθες ένα καινούργιο φυτό.

@vangelis ευχαριστώ δεν το ξέρω αλλά θα το κοιτάξω. Πόσο καινούργιο είναι;

@ Γεια σου ΒΧ με τα φοβερά σου. Ευχαριστώ πολύ.Μ' έμαθες και συ ένα φυτό.

@ΜΑΓΔΑ ΟΚ Μάγδα, καλά έκανες, έτσι κι αλλιώς είναι ήδη βγαλμένα δημοσίως αυτά τα πράγματα.

@ΜΔ Δουλέψτε με, δουλέψτε με.Ήθελά τα κι έπαθά τα. Αλλά δε θα γυρίσω πίσω; Με το κύρος της σημαντικότητάς μου σας λέγω -και πιστέψτε με- πουθενά δεν έχουν αφήσει φίδια οι οικολόγοι εκτός, αν θυμάμαι καλά, από μερικά σπίτια στη Νέα Μάκρη. Ειδικά σε κάποια με πυκνούς και καλοφροντισμένους κήπους με ψηλούς μαντρότοιχους γύρω γύρω θυμάμαι ότι θα άφηναν κάτι πολύ δηλητηριώδη για να δουν τι θα γίνει. Αλλά δεν είμαι και σίγουρος γιατί τα άφησαν εκεί ακριβώς. Μήπως θυμάται κανείς ρε παιδιά;

@yantsou Γεια σου και σένα ρε Τσούγκρη με τα ωραία σου. Σ' ευχαριστώ πολύ.

@30aris Βροχούλα κι εδώ τη νύχτα. τα μπωφόρια ανεβοκατεβαίνουν όλη μέρα, από 6 άρια (λίγες φορές) μέχρι 4άρια και πότε πότε 3άρια. Για να δούμε θα κάνει λίγο ησυχία για νάρθει η Βάλια κι ο Βαγγελάκης της Δευτέρα;

Ο σκύλος της Βάλια Κάλντα είπε...

Εγώ να μην ρωτήσω για τα φίδια. Αυτά, εάν έχουν πολλαπλασιαστεί, οφείλεται στο ότι εξοντώθηκαν οι διώκτες τους (πχ κουκουβάγιες0 από τα φυτοφάρμακα.
Οι οικολόγοι δεν αμολάνε τίποτε. Οι κυνηγοί αμολάνε θηράματα για να 'χουν να ντουφεκάνε.
Αλλά θα ρωτήσω για τις φείδες (γράφουνται με «ει», νομίζω). Στη Φολέγανδρο κοντεύουν να εξαφανιστούν επειδή οι σκληροί, στριφογυριστοί κορμοί τους χρησίμευαν για δοκοί στα παλαιά σπίτια. Τώρα που χρησιμοποιείται μπετόν, να δούμε εάν θα ξαναφανούν. Εάν, το μπετόν τους αφήσει χώρο, φυσικά!