ΚΑΛΙΚΑΤΣΟΥΝΕΣ (ΙΙΙ)

Θα κλείσω με κάποιες διάσπαρτες παρατηρήσεις συμπεριφοράς των Καλικατσούδων που μου έκαναν εντύπωση :
-Ενόσω ακόμη κολυμπούν στην επιφάνεια οι Κ. επισκοπούν τον θαλάσσιο χώρο κάτω από το νερό πριν καταδυθούν για να κυνηγήσουν, βουτώντας το κεφάλι κάτω από το νερό. Προφανώς το μάτι τους προσαρμόζεται αυτόματα για να βλέπει τέλεια μέσα και έξω από το νερό (πως γίνεται αυτό φυσιολογικά, δεν θυμάμαι πια).
-Ποτέ δεν πετούν πάνω από τη στεριά οι Κ., αλλά κάνουν ολόκληρους κύκλους περιμετρικά της, παράλληλα με τις ακτές για να μετακινηθούν. Ποτέ δεν πετούν σε ύψος μεγαλύτερο από 10 μέτρα ψηλότερα από την επιφάνεια. Αυτό είναι τόσο ισχυρό και τόσο είχε συνδεθεί στο μυαλό μου με την συμπεριφορά του πουλιού που και τις τρεις φορές που είδα Καλικατσούδες να πετούν ψηλά και πάνω από το κεφάλι μου στο φάρο, ανακάλυψα τα επόμενα δευτερόλεπτα απλώς ότι δεν επρόκειτο για Καλικατσούδες αλλά για Κορμοράνους.
-Οι φωλιές των Κ. είναι φτιαγμένες από μικρά κλαδάκια, ή από σκληρά στελέχη (κοτσάνια) ποωδών φυτών, έχουν δε διάμετρο περίπου 40 εκατοστά. Πάνω πάνω, εκεί που θα ακουμπούν τα αυγά , τα πουλιά τις στρώνουν με τα μαλακά κοτσάνια από τις ποσειδωνίες («φύκια» θαλασσινά) που βρίσκουν άφθονα στις παραλίες ξεβρασμένα από τα κύματα. Και εντελώς πάνω βάζουν τα ίδια τα «φύλλα» από τις ποσειδωνίες, ξερά ή πράσινα ακόμη ώστε να εξασφαλίζουν τη μέγιστη απαλότητα στο στρώμα τους. Κι ας φτιάχνεται δηλαδή η φωλιά των Καλικατσούδων στη στεριά, με υλικά της θάλασσας είναι έτοιμη να υποδεχτεί τα αυγά τους.
-Μαζί με τα παραπάνω υλικά οι Κ. μαζεύουν και άλλα ανθρωπογενή υλικά που βρίσκουν στις ακρογιαλιές για να φτιάχνουν τις φωλιές τους. Ο κατάλογος είναι πολύ μακρύς: δίχτυα, πλαστικά κάθε είδους, κομμάτια πετονιάς, πανιά, καλαμάκια πλαστικά, πλαστικές σακούλες, κλπ. Στο 90% των φωλιών όμως δυο υλικά ήταν πάντα παρόντα:
Οι μπλε σκληρές πλαστικές ταινίες συσκευασίας με τις οποίες τυλίγουν (δένουν στην ουσία) μεγάλα χάρτινα και ξύλινα κιβώτια και ένα διχτυωτό υλικό σαν μεγάλο διχτάκι από αυτά που περιέχονται μέσα τα ατομικά γαλατάκια (!). Στο 90% των φωλιών, που σημαίνει ότι για κάποιο λόγο τους αρέσουν πάρα πολύ αυτά τα δυο υλικά.
-Σχετικά τώρα με τη συμπεριφορά των πουλιών καθώς πλησιάζει κανείς στις φωλιές:
Α. Όσα πουλιά ξεκουράζονταν έξω ή πολύ κοντά από τη φωλιά έφευγαν αμέσως πετώντας και βούταγαν στη θάλασσα, κολυμπούσαν για 10-40 μέτρα κάτω από το νερό και μετά έβγαιναν στην επιφάνεια. Κολυμπώντας αργά περίμεναν σε απόσταση συνήθως 40-60 μέτρων από την ακτή και παρατηρούσαν τον ενοχλητικό επισκέπτη. Επέστρεφαν στη φωλιά αφού έβλεπαν τον παρείσακτο να φεύγει φανερά, μέσα σε λιγότερα από 5 λεπτά. Τα πουλιά που φώλιαζαν επίσης έφευγαν αν με αντιλαμβάνονταν έγκαιρα και είχαν την ίδια συμπεριφορά όπως τα προηγούμενα.
-Β. Σε δυο περιπτώσεις που εμφανίστηκα απότομα μπροστά στην είσοδο της κοιλότητας των βράχων όπου βρισκόταν η φωλιά και το ενήλικο που βρισκόταν μέσα δεν μπορούσε να φύγει –γιατί στεκόμουν εγώ μπροστά- άρχισε να με απειλεί βγάζοντας μια πολύ δυνατή βαρειά φωνή (aarg call) τείνοντας τον λαιμό προς τα μένα και ανοιγοκλείνοντας το στόμα σαν να προσπαθούσε να με αρπάξει. Δυστυχώς δεν μπόρεσα να το βιντεοσκοπήσω, ήταν πολύ εντυπωσιακό. Αν ήμουν υποψήφιος άρπαγας, πραγματικά θα το σκεφτόμουν πριν αποτολμήσω επίθεση. Τόσο τρομακτικό ήταν.
-Γ. Όταν τα νεαρά ήταν αρκετά μεγαλωμένα και επιχειρούσα να τα πιάσω για να τα μετρήσω ή να τα δακτυλιώσω, προσπαθούσα να τα αιφνιδιάσω. Έφτανα όσο μπορούσα πιο αθόρυβα στη φωλιά και εμφανιζόμουν ξαφνικά μπροστά στην είσοδο παίρνοντας όσο πιο γρήγορα μπορούσα την κατάλληλη θέση με το σώμα μου για να βάλω μέσα το χέρι μου και να τα αρπάξω. Στη διάρκεια αυτών των δευτερολέπτων, τα νεαρά στην αρχή με κοιτούσαν για λίγο απορημένα μέχρι να καταλάβουν τι συμβαίνει και μετά αποτραβιούνταν σε όσο γίνεται βαθύτερα σημεία της τρύπας τους όπου κατά κανόνα δεν μπορούσα να τα φτάσω για να τα πιάσω.
-Γενικώς, από τις 274 παρατηρήσεις Καλικατσούδων που τρέφονταν στη θάλασσα:
Το 70% αφορούσαν περιπτώσεις ενός μοναχικού ατόμου, το 15,7% αφορούσαν δύο άτομα που ψάρευαν μαζί και το υπόλοιπο 14,3% περισσότερα των δύο άτομα (3-16). Δηλαδή τα πουλιά αυτά στην Ψαθούρα συνήθως ψαρεύουν μόνα, αλλά και σε ομάδες δύο ή περισσοτέρων ατόμων. Επειδή τα πουλιά περνούν πολύ ώρα κάτω από το νερό, είναι αυξημένες οι πιθανότητες να μη βλέπει ο καταμετρητής κάποια πουλιά τη στιγμή που τα μετράει. Γι’ αυτό εκτιμώ ότι το ποσοστό των ατόμων που ψαρεύουν μόνα τους στην πραγματικότητα είναι κάπως πιο μειωμένο (π.χ. από 70% θα είναι ίσως 60%).
-Επίσης, σε σύνολο 265 παρατηρήσεων πουλιών ή ομάδων που τρέφονταν στη θάλασσα:
Το 51,3% τρέφονταν σε μια ζώνη 0-100 μέτρων από την ακτή. Το 43% τρέφονταν σε μια απόσταση 100-300 μέτρα από την ακτή και το υπόλοιπο 5,7% τρέφονταν σε απόσταση μεγαλύτερη των 300 μέτρων από την ακτή. Δηλαδή, μια στις δυο φορές, οι Καλικατσούδες τρέφονται σε απόσταση λιγότερο από 100 μέτρα από την ακτή.

Θα υπάρξουν πολύ εκτενή αποτελέσματα και συμπεράσματα από τις μελέτες για τις Καλικατσούδες στην Ψαθούρα. Θα ανακοινωθούν σε επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια. Για μένα όμως οι Καλικατσούδες θα είναι κυρίως και για πάντα, η αφορμή για 38 μαγικές μέρες, το πανάρχαιο πράσινο μάτι που μέσα του καθρεφτίζονταν τα μυστήρια ενός απάτητου θαλασσινού σύμπαντος, τα στοιχειά και οι προαιώνιες θαλασσινές νηρηίδες. Το πνεύμα της Ψαθούρας.